Prof. Dr. Müfit Selim SARUHAN | İnanç ve Ahlak

Hocamız konuşmalarına başlamadan önce moderatörümüz tarafından kısaca takdim edildi. Ders başlangıcında öğrencilerimize geleceğin akademisyeni olmak için doğru yerden beslendikleri, doğru mekânda bulundukları söylenerek onlara teşvik edici söylemlerde bulunuldu. Öğrencilere her bir disiplin alanının etimoloji bilgisine sahip olmaları öğütlendi. İyi bir akademisyen olmanın her şeyden önce emek vermeye hazır olmakla ilişiğine bolca vurgu yapıldı. Öğrenciler dersten oldukça memnun kaldı.

– Felsefe, yeniden doğan olmanın yollarını ve metotlarını öğretir. Ama en başta insan, hayret ve şaşkınlık duygusuyla felsefe yapmaya başlar. 

– Felsefenin bize sağladığı en önemli şey, aklımızı kullanma cesareti göstermesidir. Felsefe ve dinin metotları farklı, gayeleri birdir. 

– Felsefenin gayesi başlangıcı doğru bilgi, gayesi doğru davranıştır. Mantıkla başlar, ahlakla sona erer. Felsefenin bir başka gayesi, insanı şiir düzeyinden burhan düzeyine ulaştırmaktır. Ruhumuzun bakımını ve yetkinliği sağlamaktır.

– Thales ile birlikte insanların düşünsel bir yetkinliğe ulaştığı eşik başlamıştır. Ondan önce mitolojik zihin hâkimdi.

– Felsefe, İslam Felsefesine göre sebeplerin bilgisidir. En temel gayesi ise sebeplerin sebebi Allah’a ulaşmaktır.

– Akıl, İslam filozoflarına göre varlığın hakikatini kavrayan basit bir cevherdir.

– Bilgi İslam felsefesine göre, soyutlamadır. Bilgi, tecrittir.

– Cisim: suret+madde’dir. 

– İnsan: ruh+beden’dir.

– Medeniyet: lider, nebi, filozof+ Medine’dir. (şehir)

– Din felsefesinde iki tür topluluk vardır. Havas ve avam. Yani seçkinler ve sıradan halk toplulukları vardır. Tasavvufta bunun karşılığı: Akl-ı Meaş (ne yesem ne içsem) ve Akl-ı Mead’tır (nereden geliyorum, nereye gidiyorum). 

– Burhan kesin kıyastır ve kimimiz hayatı oradan okur. 

– İnsanlar mahsusata (beş duyu ile algılanan) ve makulata (cevher) olan bilişime sahip olarak yaratılmışlardır. 

– 5 duyu bize tikelin bilgisini verir. Tümelin bilgisini ise bize akıl verir.

(Descartes’in metot üzerine konuşmalarını kritik edin dedi.) (Aristo metafiziği) (varoluşçu felsefe okumaları)

– Descartes’e göre, kendimize o zamana kadar öğrettiğimiz her şeyi yanlış saymalı ve yeniden yorumlamalıyız. 

– Aristo, asırlar öncesinden Kuran’ı tefsir eder. Aristo için bilenlerle bilmeyenler bir değildir. Buna benzer olarak Kur’an’da bilgimi arttır diye bir dua vardır. 

– Aristo’ya göre ruh, bedenin formudur. Suret-ül beden.

– Aristo’ya göre her şeyin 4 sebebi vardır. Madde, şekil, fail ve gaye sebepleridir.

– İman, bilenle bilinmeyen arasındaki bağ ilişkisidir. Kökünde güven vardır. 

– İnancın da evrim geçirdiğini bilmemiz gerekir. Ama tarih boyunca inançsız olan hiçbir toplum olmamıştır. İnanmıyorum demek de inanıyorum demek de inançtır.

– Bütün ahlak sistemleri, dinin çatısı altında güçlüdür. Her din, kendini tanıtmak için ahlaktan istifade eder. Ama yeri geldiği zaman, kendi ilmihalini kabul etmediği sürece, ahlakı dışarıda tutar. 

– Ahlak bağımsızdır. 

– Hristiyanlığa göre, İsa’nın Tanrı olduğunu itiraf etmediğiniz sürece, ahlaklı oluşunuzun bir önemi yoktur. İncil’de neye iman etmemiz gerektiği çokça vurgulanır. Ne yapmamız gerektiği söylenmez.

– Tevrat ise bir ayrıntılar kitabıdır. Bir iman değil, amel kitabıdır. 

– Yahudilik pratik dini, Hristiyanlık iman dinidir, amellerimiz niyetlerimize indirgenir. 

– İslam’ın kendisinde amellerimiz, niyetlerimizle yücelir. 

– Tevrat’ta göze göz dişe diş anlayışı, Hristiyanlıkta bir yanağına vurulduysa öteki yanağını çevir anlayışı vardır. Aşırı sevgisizlik ortamını dengeye getirmek için aşırı sevgi yüklenmiştir. İslamiyet ise onurumuzu haysiyetimizi koruyan bir anlayışı kendiyle birlikte ortaya koymuştur. Kısasta hayat vardır, ama aynı zamanda affetmek en yüce erdemdir. 

-Kindî’nin Hudut Risalesi’nde amel tanımı, düşünerek yapılan bir fiildir. 

– İman teorik akıldır. Amel pratik akıldır. 

– Ahlak felsefesi, ameller niyetlere göredir hadisimiz üzerinde oluşur. Eylemlerimizi iyi ya da kötü kılan, onları yücelten ya da alçaltan, niyetlerimizdir. 

Ders, ön okuma metinleri çerçevesinde işlendi. Öğrencilere varoluşçu felsefe okumaları yapmaları önerilerek derse son verildi. 

• Müfit Selim Saruhan, Dini Ahlak Neden Küçümsenir, Kutadgu Bilig Dergisi 
• Müfit Selim Saruhan, Tanrı ve Ahlak Kabuller ve Önyargılar, Eskiyeni Dergisi
• Müfit Selim Saruhan, İslam Düşüncesinde Ahlak, Eskiyeni Dergisi
• Müfit Selim Saruhan, İslam Felsefesinde Delil ve Önemi, İslami Araştırmalar Dergisi

• Descartes, Metot Üzerine Konuşma
• Aristoteles, Metafizik