Doç. Dr. Mehmet ALICI | Eski İran Dinlerinin Temel Klasiklerini Okuma Yöntemi

[sablon_gorsel]

Özgeçmiş

Prof. Dr.

Mehmet Alıcı

2002 yılında İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden mezun oldu. Aynı fakülteye 2002 yılının sonunda araştırma görevlisi olarak atandı. 2005 yılında İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümünde Prof. Dr. Şinasi Gündüz danışmanlığında “İngiliz Puritanizm’inin Doğuşu ve Gelişimi” teziyle yüksek lisansını tamamladı. 2012 yılında yine Prof. Dr. Şinasi Gündüz danışmanlığında hazırladığı “Mecusi Geleneğinde Tektanrıcılık ve Düalizm İlişkisi” teziyle doktora derecesi aldı. 2010-2011 eğitim-öğretim yılında doktora tezi konusunda araştırmalar yapmak üzere ABD’de bulunan University of California, Irvine, S. M. Jordan Center for Persian Studies adlı merkezde misafir araştırmacı olarak çalıştı. 2016-2017 akademik yılında doktora sonrası araştırma projesi için Kanada’da bulunan Iranian Studies, Concordia University adlı merkezde misafir araştırmacı olarak çalıştı. İstanbul Üniversitesinde (2002-2013) ve Mardin Artuklu Üniversitesinde (2013-2023) çalıştı. Nisan 2023’ten bu yana Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesinde görev yapmaktadır. Başta Mecûsîlik, Maniheizm olmak üzere İslam öncesi Kadîm İran dinî gelenekleri üzerine çalışan Alıcı’nın doktora tezi “Kadîm İran’da Din: Monoteizmden Düalizme Mecûsî Tanrı Anlayışı” (Ayışığı, 2012/MilelNihal 2021) başlığıyla kitaplaştı. Gnostik bir gelenek olan Maniheizm üzerine yaptığı araştırmalar Işığın Elçisi Mani ve Gnostik Düşüncesi (DivanKitap, 2018) adıyla yayına dönüştü. İslamlaşma sürecinde İran coğrafyasındaki karşılaşmalar üzerine araştırmalarını sürdüren Alıcı, bunun yanı sıra gnostik gelenekler, Cahiliye düşüncesi, mitoloji ve işrâk düşüncesi gibi konulara da ilgi duymaktadır.

Kitaplar:

  • Işığın Elçisi Mani ve Gnostik Düşüncesi, Divan, 2018
  • Kadim İran’da Din, Milelnihal, 2021
  • Maniheist Gnostik Yaşamın Şifreleri: Bir Giriş Denemesi, Milelnihal, 2024

Mehmet Alıcı’nın Geleceğin Akademisyenlerini Arıyoruz Projesindeki Programları:

  • 2023-2024 eğitim yılı; “Eski İran Dinlerinin Temel Klasiklerini Okuma Yöntemi”
Özgeçmiş

Anadolu İlahiyat Akademisi

Geleceğin Akademisyenlerini Arıyor Projesi

Ders Raporu

 

Klasikleri Okuma Yöntemi Grubu

Tarih: 4 Kasım 2023
Ders: Eski İran Dinlerinin Temel Klasiklerini Okuma Yöntemi
Hoca: Doç. Dr. Mehmet Alıcı
İşleniş: Yüz Yüze: 25 Kişi, Online: 32 Kişi 
Özet: Derse Hayrunnisa Akgün’ün hocayı takdim etmesiyle başlandı. Hoca anlatımında hazırlamış olduğu sunumu kullandı. Öncelikle Eski İran değil de Kadim İran desek daha doğru bir isimlendirme olabilir. Eskimiş bir şey yok çünkü.
  • Mecusi/zerdüşti edebiyat:
Avesta: Temel esas, doktrin. Dini edebiyatın genel adı. MÖ binli yıllarda sözlü gelenekle birlikte taşınan bir metin aslında. Daha sonra yazıya geçiriliyor.
  • Yazıya geçirilme süreci imparatorluğun zayıfladığı dönemle ilişkilendiriliyor.
  • Akamenid/ahameniş son imparator 3. dara tarafından yazıya geçirilme hareketi başlıyor.
  • Başta 12 bin öküz derisine altın yaldızla yazılan metin.
  • Büyük İskender’in doğu seferiyle MÖ 334-330 metinler yakılıyor.
  • Arkasidler ve Sasaniler dönemlerinde ise metnin bir araya getirilmesi çabalanıyor.
  • İslamiyet etkisiyle Avestanın yorumu olan Zendler üretiliyor. Bu dönemde Mecusiliğin gizli öğretiye dönüştüğünü görüyoruz.
  • Şehristani: Mecusilerle ilgili çok fazla anlatı söz konusu bu da şöyle bir sorunu ortaya çıkarıyor; bu kimselerin ateşe taptığı sapkın inanışlar içerisinde olduğu gibi. Şehristani ise bu dine ait bütün bilgileri toplayıp bir araya getiriyor. Kapalı bir grup olmalarından dolayı nasıl bilgi topladığı konusu merak uyandırıyor. Benim kanaatimce bu dine ait kimselerle din adamlarıyla görüşüp metinlerini incelemiş ve bunların sadece bir kısmını kendi metninde vermiştir.
  • Beş Kitap:
  • Yesna (Gatha)
  • Yeşt
  • Vendidad / Videvdat
  • Visperad
  • Horde Avesta
  • Patik Oğlu Mani 216-276
  • Gnostik aydınlanma
  • Hikmetin gnosisin evrensel mesajı
  • Misyon süreci
  • Maddenin en kesif olduğu hal et parçası. Bundan uzaklaşmak gerekiyor. Bu yüzden Maniheizm’de et yenmiyor. Bu yeniden bedenlenmeyle de ilişkili.
  • Maniheizm’de olduğu gibi Mecusilikte de dualite var. Fakat aynı boyutlarda değiller.
  • Metin Üretimi
  • Mani’nin telif ettiği günümüze ulaşmayan eserleri
  • Mani’nin en önemli özelliği metin üretmesidir. Bir yerde Zerdüşt metin yazmadı dolayısıyla benim söylediklerim onun söylediklerinden daha kıymetli diyor. Bu da yoğun bir metin üretiminin olduğunu göstermekte
  • Sokaktaki vatandaş bu durumdan haberdar değil. Mani o kadar çok metin üretiminden bahsediyor ki birçok dini metinde Maniheist metinlerin izleri var.
  • Mani her yere misyoner gönderiyor. Bunlar sadece okuma yazma bilmeyen dile hakim olup gönderildikleri yerin kültür dilini de yakalayıp kendi dininin öğretini bu dilde ilahilerle hikayelerle açıklayan kimselerdir. Burada anlatılan şey ise kabaca gnostik dualite. Yani iyiyle kötü arasındaki savaş. insan maddeden ne kadar uzak olursa o kadar iyi.
  • Mani kendi öğretisini resimle anlatma yoluna da gidiştir. Okuma yazma bilmeyen kesimi yakalamak için. Mani’nin ardahen/ikon isimli bir kitabı olduğunu biliyoruz henüz bulunmadı. Bu kitapta bütün kozmoloji mevcut. Bu resimlerle öğretisini anlatmaya çalışıyor. Dini geleneğin yaygın bir şekilde oluşmasını seçkinler sınıfının oluşturduğu cemaat yapısı engelliyor. Maniheist manastırlarda mutfak yok. Çünkü her ne yaparsan ona dönüşebilirsin ondan uzak durmalısın. Bu yüzden bu kesimin ihtiyaçlarını toplumun diğer halk kesimi karşılıyor.
Bu iki kısım karşılaştırılarak incelendi.
  • Mecusi Zerdüşti Literatür
  • Zerdüştle birlikte sözlü gelenek
  • Kendi başına yeterli gelmeyen ve Zendlerle beslenen bir dini metin
  • Yeknesak bir teoloji vermekten uzak
  • Gündelik yaşamın tasnifinin gelişimsel oluşu-Sasaniler zirve
  • Aryanlar’ın dini geleneği
  • Tektanrıcı tavırdan iyi kötü dualizmi kötülük arızi madde evren iyi
  • Maniheist Literatür
  • Maniyle birlikte yazılı gelenek
  • Farklı dillerde metin üretimi
  • Bütüncül bir teoloji sunar
  • Gündelik yaşamı tasnif eden edebiyat
  • Evrensellik iddiası
Ön Okuma Metni:
  • Avesta “Zerdüştilerin Kutsal Metni”, Ankara Okulu Yayınları: 412
  • Işığın Elçisi Mani ve Gnostik Düşüncesi, Mehmet Alıcı, Divan Kitap, 2018
Bahsi Geçen Eserler: 
 

Benzer Dersler

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Scroll to Top