Prof. Dr. Hikmet YAMAN | Tasavvuf Klasiklerini Okuma Yöntemleri

Ders Hayrunnisa Akgün’ün takdimi ve kısa bir takdimi ile başladı.

Ragıb El-İsfahani’nin eseri olan el-Müfredat’ın yazılma nedeni üzerinde duruldu. Kuran-ı Kerimde kullanılan kelimelerin anlamlarıyla şu an kullandığımız anlamlar arasındaki farlar olması onu bu eseri yazmaya teşvik ettiğinin görmekteyiz. Örneğin fıkıh kelimesinin anlamının şu an kullandığımız muamelat anlamından çok daha fazla içeriğinin olduğunu görmekteyiz. Yine cahiliye şiirinin içeriğinden dolayı hadislerden daha çok içerik sunduğunu görmekteyiz. Kullandığımız tabirleri tarihi gelişimi içerisinde takip edebilmek bizatihi tasavvuf içinde çok önem arz etmektedir.                                              

Erken devirlerde tasavvufu nasıl çalışacağımıza baktığımızda elimizde birkaç tane eser olduğunu görmekteyiz. Serrac’ın Luma’sı Kelabazi’nin eseri Kuşeyrî’nin risalesi vb. eserleri görmekteyiz. Bunların en eskisinin Serrac’ın Luma’sı olduğunu görmekteyiz.

Bu kaynaklara nasıl muamele etmeliyiz dediğimizde kültürden gelen bir alışkanlıkla hüsnü zan ile yaklaşıldığını görüyoruz. Modern akademide ise eleştirel bir yaklaşımdan söz edebiliriz.Doğrunabilir ve yanlışlanabilir olmalı.

       Bilgilerimizin sistematik ve kronolojik olmaması karşılaştığımız sorunlardan biridir. Erken dönemlerdeki kaynakların da elimize ulaşmamasından dolayı erken döneme dair bize anlatılan malumatın interdisipliner bir şekilde incelemeye tutulması gerekir.Bu nedenle erken dönem eserleri ile ilgili çok fazla çalışma yapılması gerekmektedir. Burada da Batılıların ilk çalışmaları yaptığını görmekteyiz.

Herhangi bir çalışma yaparken bunun içine kendi şahsi ilgilerinizle zevklerinizle o çalışmayı ilişkilendirebilirseniz çok daha güzel bir çalışma ortaya koyabilirsiniz.Bunun ile ilgili birçok örnek görebilirsiniz mesela Cahız’ın Kitabul-Heyevanı buna örnektir.

Din-Şeriat ve fıkhı nasıl ayırabilirsiniz. Din burada en genel isimlendirme olup bunun altında şeraitler olur. Fıkıhta ise boyut değiştirmiş olursunuz. Fıkıh o şeriatı açıklama boyutunda insani bir açıklamadır. Âmâ siz fıkhı kutsadığınız zaman orayı kapatmış olursunuz ve ilmin önünü kapatırsınız.

 Tasavvuf tarihindeki kişilerin diğer ilimlerdekilere göre daha fazla kutsanmasının sebebi sizce ne olabilir? Bu işin doktrinine baktığımızda şeraitte alim olmayan tarikatta şeyh olmaz gibi bir yaklaşım olduğunu bunun ise şimdi bittiğini görmekteyiz. Tasavvufta da baktığımızda keramet, ilham vb.. losyonlardan dolayı başkalarının vakıf olamadığı bir takım şeylere vakıf oldukları düşüncesiyle konuşma hakları olmakta olduğunu görmekteyiz.

      Dersin sonunda konu toparlanarak erken dönem eserlerinde çok büyük malzeme ve üzerinde çalışılmayı bekleyen eserler olduğu belirtildi.