Dr. Öğr. Üyesi Nagihan HALİLOĞLU | Edebiyat Klasiklerini Okuma Yöntemi

Abdullah Yasir Can’ın hocayı ve dersi takdim etmesiyle giriş yapıldı.

Edebiyatın diğer sosyal bilimler alanlarındaki konumundan bahsedildi. 

Ardından aşağıdaki konu maddelerinin yer aldığı bir sunum üzerinden her madde örneklerle detaylı olarak işlendi.

• Klasik metin nedir?
• Klasik dönem ne zamandır?
• Klasik bir metin zamanın ruhunu nasıl yansıtır?
• Okuma Katmanları
• Karşılaştırmalı Edebiyat Yöntemi
• Anlatı (narrative)
• Klasik Metinler ve Nazire
• Klasik Roman ve Çeviri
• Klasik İzinde Modern
• Yakın Okuma
• Yakından Uzağa: Mit ve Arketipler
• Uzak Okuma: Uzak Mercek ve Dijital Beşeri İlimler
• Uzak Okuma: Tarihte Yolculuk
• Nazire ve Büyük Veri

Dersin son 20 dakikası öğrencilerin geri dönüşleriyle ve sorularıyla geçirildi.

Sosyal bilimciler bazen edebiyata çok farklı bir alanmış gibi bakarlar ancak aslında diğer sosyal bilimler alanlarında klasik metinler nasıl okunuyorsa edebiyatın metinleri de öyle okunur. Normalde İngilizcede “classics” denildiğinde Antik Yunan ve Roma döneminin metinleri kastedilir. Klasik tanımının belirli bir döneme tekabül ettiğini düşündüğümüzde bu dönemin ne zaman olduğunu da sormamız gerekir. Klasik dönem dediğimiz vakit hangi düşünceden bahsediyorsak bu düşüncenin en iyi ifade edildiği dönemi kastederiz diyebiliriz. Puchner, temel metinleri “zaman içerisinde güç ve önem kazanan ve sonunda bir kültürün kaynak kodu haline gelen metinler” şeklinde tanımlamıştır. Bu noktada din adamlarının ve dini metinlerin niteliği de ayrıca konuşulabilir. 

Klasik metinleri okumak için birinci kriter onun dilini bilmektir. Ardından yorumları okunmalıdır. 

Diğer yandan klasik metinlerin politik ve jeopolitik özelliğine ek olarak kültürel birliği sağlama gibi bir etkileri de vardır. 

Peki, klasik bir metinle karşılaştığımızda ne yaparız? Buna daha kendi tecrübelerimden yola çıkarak cevap vermek istiyorum. Karşılaştırmalı okuma bunlardan biridir. Diğer yandan anlatıcının nasıl bir dil kullandığına dair sorular sorabiliriz. Nazire de metnin yeniden yazılmasında önemlidir. 

Okurken eko-eleştiri, oryantalist yaklaşımların tespiti, sömürge sonrası etki gibi etkenler de incelenebilir. 

Klasik metinleri okurken “biçim”, “içerik” ve “bağlam” şeklinde üç okuma katmanından yararlanırız. 

Karşılaştırmalı yöntem ve anlatı yöntemi de bir diğer okuma yöntemleri arasında sayılabilir. 

Anlatı yöntemiyle hikâyenin anlatıcısını/anlatıcılarını sorgularız. Hikâyenin nasıl kurgulandığı üzerine düşünürüz. 

Eğer bir metni tercümesinden okuyorsak mutlaka onun bir tercüme olduğunu göz önünde bulundurmamız gerekir. 

Karşılaştırmalı okumada mitlerin de önemli bir yeri bulunmaktadır. Özellikle dönüşüm mitlerindeki motiflerin değişimini izlemek ilham vericidir. Sonraki eserleri nasıl etkilediğini görmek de mümkündür. 

Tanzimat romanlarındaki Fransız ve Rus klasik metinlerinin etkilerini de izleyebilirsiniz. 

Yakın okuma yöntemi olduğu gibi uzak okuma yöntemi de vardır ve çağımızda sıklıkla kullanılır. 

• Martin Puchner, Kelimelerle Dünya Tarihi
• Cervantes, Don Quixote